“‘Muhteşem Yüzyıl’ı izlerken esas üzerinde durulması gereken, onun tarihimizi ne kadar doğru aktardığı değil, bugünkü hayatımıza ne ölçüde ayna tutup tutmadığı olmalı.
Tarihin, daha doğrusu tarihyazımının çoğu zaman, özellikle de politik-ideolojik stratejiler eşliğinde geçmişi bugüne taşımaktan çok bugünden hareketle bir geçmiş kurduğu, ‘vakıa’dır. ‘Bugün’ değiştiğinde tarih de değişir ve her yeni kuşakta yeniden yazılır. John Dewey’in çarpıcı kaydıyla, “Yeni bir ‘bugün’ doğduğunda ‘geçmiş’ de artık başka ve farklı bir bugünün geçmişi”dir. O yüzden karşımıza her ne şekilde gelirse gelsin, ‘tarih’ denilen metinsel ürünün içinde biz geçmiş kadar, satır aralarında, fısıltı halinde bugünü buluruz. Dolayısıyla tarih, geçmişe dair ama bugüne ait bir söylemsel pratiktir.
Bunları ‘Muhteşem Yüzyıl’ ve bu dizi dolayımıyla Kanuni ‘gerçeği’ üzerine hanidir sürdürülen sert tartışmaların etkisiyle yazıyorum. İddia malûm; dizide ecdadımız yanlış tanıtılıyor… Yukarıda belirtilenler paralelinde diyebiliriz ki ecdadımızın doğrusunun ne olduğu anlayış meselesidir ve ‘zamanın ruhu’na göre değişebilir. Kıymetli tarihçi Salih Özbaran’ın yıllar önce vurguladığı üzere “geçmiş değişmese de bizim geçmişi algılama, kabullenme, yönlendirme niyetlerimiz sürekli değişiyor” olduğu için, hayat aktıkça ‘ecdad’a ilişkin ‘doğru’nun çoğulluğunun kaçınılmaz olacağını hatırda tutmak gerekir. ” […]
“Doğan TV Holding’in düzenlediği ‘Yarının Medya, Eğlence ve Show Dünyası’ temalı FRESH MESH konferansı, ‘dijital kültür’ karşısında sektörün yenilenmesinin kaçınılmazlaştığını işaret eden bir girişim.
Eğlence bir ihtiyaç. İnsanlar, hayatta kalma yolunda temel gereksinimlerini zorlanmadan karşılayabilir, böylece kendilerine daha çok zaman ayırabilir hale geldikçe eğlence insan yaşamının ayrılmaz bir parçası oldu. Dolayısıyla ‘eğlencenin tarihi’nden de söz edebiliriz. Bu tarihe ‘üretim-tüketim’ faktörleri üzerinden bakınca, kabaca üç evre ayırt edilebilir. İlkin eğlence, insanların aktif katılım içinde kendilerince üretip tükettikleri ‘toplumsal’ bir etkinlikti. Kırsal, tarımsal, folk kültür aşamasına denk gelen bu uzun dönem boyunca insanlar daha çok kendileri oynayıp kendileri eğlendi.
Modern-endüstriyel kent yaşamında eğlence, hayatın her alanı gibi ‘endüstriyelleşti’. Bir eğlence endüstrisi, sektörü, piyasası çıktı ortaya. İnsanlar artık kendileri eğlence üretmekten çıkıp onlar için eğlence üreten bir sistemin içinde pasif tüketici konumuna gerilediler. Hele ki elektronik devrimi ve teknolojisi temelinde şekillenen ‘kitle iletişimi’ aracılığıyla iş alabildiğine seyirlik hâl aldı. Oynayıp eğlenen insan, seyredip eğlenen insana dönüştü.”[…]
Söz konusu dönüşümün yıllardır ‘kitle’ye tek mecradan ve tek-yönlü iletim bombardımanı (‘broadcasting’ diyelim) yapan bir sektör açısından ‘her şeyi yeniden düşünme’yi gerektirecek bir etki yapması, buna bağlı olarak yeni arayış, yönelim, strateji ve uygulamaların peşine düşülmesi hem beklendik hem de anlaşılır bir durum. Tıpkı Doğan TV Holding tarafından tasarlanıp organize edilen, bugün ve yarın gerçekleştirilecek ‘FRESH MESH’ başlıklı etkileşimsel konferans gibi…
Medya, eğlence ve ‘show’ dünyasını (‘MESH’in açılımı bu) yeni-taze (‘FRESH’ de bu) fikirler üretme yolunda bir beyin fırtınasına davet eden etkinlik, sektörün hemen her kulvarından (medya holding başkanları, kanal yöneticileri, ‘ceo’lar, program yapımcıları, yönetmenler, sunucular, vd.) yerli-yabancı pek çok ismi bir araya getiriyor. Etkinliği ayrıntılı olarak tanıtan hacimli bir metin, net’te mevcut (http://www.freshmesh.com.tr/). Metni böyle bir etkinliğe neden ihtiyaç duyulmuş sorusuna yanıt bulmak için okuduğunuzda bunun, yukarıda vurgulanan yeni aşamada yani ‘dijital devrim’le eğlencenin tekrar ‘toplumsal’ (daha doğrusu ‘siber-toplumsal’) mecraya girmesiyle birlikte sektör açısından belirginleşen ‘sorun’la başa çıkma çabası olduğunu fark ediyorsunuz. Tabii metnin içinde ‘sorun’ sözcüğü hiçbir yerde geçmiyor, ama sözcüğün metne içkin olduğunu düşünmek mümkün. Ve anlıyoruz ki sektör, ‘normal’de alışık olduğu tüketiciyi artık karşısında bulamamaktan muzdarip. O yüzden de bir ‘yeni normal’ belirleyerek şu kaydı düşüyor:
“Teknolojik ve dijital dönüşümün etkileri artık MESH dünyasının yeni normalinde yerini aldı ve şimdi pazardaki eğilimleri belirleyen iki etken yeniden tanımlanıyor; birincisi, davranışları daha fazla sosyalleşme, paylaşma ve bağlantı kurma motivasyonu ile değişen günümüzün yeni nesil tüketicileri; ikincisi ise bu değişimi geçirmiş tüketicilere ulaşmaya çalışan endüstri.”[…]
“Özcan Deniz’in Başbakan’a ‘Bir Zamanlar Osmanlı’ya sahip çıkmadığını ima eden sitemkâr ama ‘edilgen’ mesajı, popüler kültürü politikaya daha da tâbi ve bağımlı kılacak bir gidişatı haber veriyor.
İktidarın popüler kültür ‘kale’sini fethetme yolunda önemli bir dönüm noktası sayılabilecek olan Başbakan’ın ‘Muhteşem Yüzyıl’ çıkışı galiba o ‘kale’nin içinden ilk semeresini dün verdi: TRT 1’de gösterilen ‘Bir Zamanlar Osmanlı’nın başrol oyuncusu Özcan Deniz, dizinin yayından kaldırılmasının yarattığı üzüntüyle Başbakan’a twitter aracılığıyla sitemde bulunmuş. Deniz, söz konusu projenin her türlü övgü ve ilgiyi hak ettiğini, diziye seyirci çekmek için gerekli zamanın ne yazık ki tanınmadığını belirttikten sonra şu serzenişte bulunuyor: “Sayın Başbakanım, bu dizi gerçekten de sahip çıkılmayı hak ediyordu.
Sanırım böyle bir twit’in Başbakan’a yöneltilmesinde Erdoğan’ın ‘Muhteşem Yüzyıl’a karşı tepkisel (ve yaptırımsal) değerlendirmesinin (ters yönden) ‘motive edici’ olduğundan kimsenin kuşkusu yoktur. Metnin bir parça ‘yapısöküm’üne gidersek, yani ‘söylenenlerin içinde söylenmeyenler’i bulmaya çalışırsak, twit’te özne ‘Bir Zamanlar Osmanlı’ iken gizli özne ‘Muhteşem Yüzyıl’ diye düşünülebilir. Belirtilen siyasi tavırla oluşan mevcut ‘popüler-politik’ bağlam, bunu mümkün kılıyor. Dolayısıyla twit’te “her türlü övgüyü hak eden” ‘Bir Zamanlar Osmanlı’dan bahsedildiğinde her türlü yergiyi hak etmiş ‘Muhteşem Yüzyıl’ da (yazılmasa da) ‘okunuyor’! Müteakiben “Bu dizi gerçekten sahip çıkılmayı hak ediyordu” dendiğinde de zihninizde bunu hiç hak etmeyen, aksine ‘tekdir edilmiş’ (konu itibarıyla) ‘komşu’ dizi yankılanıyor.” […]
“Muhteşem Yüzyıl’a karşı iktidarın tepesinden başlatılan taarruz, alt kademelerde ‘kraldan çok kralcı’ karşılıklar bulmakta gecikmedi.
Televizyon tarihinin ilk büyük skandalı Amerika’da bir yarışma-şovda patladı. 1956’da ‘Twenty-One’ adlı bilgi yarışmasında savaş gazisi Herb Stempel’e, uzun süreli rakibi Columbia Üniversitesi İngilizce okutmanı Charles Van Doren’e karşı ‘kaybetmesi’ için para teklif edildi. Çünkü Van Doren halkın gözünde Stempel’den daha popülerdi ve onun elenmesi ciddi seyirci kaybına yol açacaktı. Stempel parayı aldıysa da sonra durumu ifşa etti. İnceleme sonucu Van Doren’e cevapların önceden verildiği de ortaya çıktı.
Şu aralar ‘prime-time’da dizileri tahtından eden, kanaldan kanala pıtrak gibi yayılmış bizim yarışmalarda da böyle bir ‘patlak’ vuku bulur mu? Bulmaz, çünkü genciyle yaşlısıyla, talebesi hocasıyla yarışmacılar tel tel dökülüyor. Sonra bilgiden ziyade gösteriye dönük fantezi yarışmalar revaçta. ‘Yetenek Sizsiniz’ gibi ‘realite’ formatındakiler de ayrı bir kulvar.
Yarışma-şovların televizyon endüstrisinde randımanı hep yüksek oldu. Üretimi ucuz, star gereksinmiyor (olsa da olur olmasa da) ve iyi para getiriyor. Ama uzun vadede de sıkıcılar. O yüzden ekranlarda dönemsel iniş-çıkışları oluyor.
Şimdi bir yükseliş dalgası söz konusu. Çünkü dizi sektöründe hem ekonomik bakımdan ipin ucu kaçtı, hem de ‘politik’ bakımdan balta taşa vuruldu! ‘Muhteşem Yüzyıl’a karşı iktidarın tepesinden başlatılan taarruz, alt kademelerde ‘kraldan çok kralcı’ karşılıklar bulmakta gecikmedi. En son, dizinin yayından kaldırılmasına yönelik kanun teklifi gündemde. ” […]
